t Interview is ofnomen noar aanlaaiden van de deur Willem Tjebbe Oostenbrink wonnen Johann Friedrich Dirkspries. De pries is oetlangd deur de stad Emden ien feberwoarie 2017 veur de gedichtencyclus ‘Doar buten ien de wiede wereld’. De gedichten binnen veur de priesvroag deur Carl-Heinz Dirks vertoald ien t Platt- en Hoogduuts. Bie t interview stoan drij gedichten, de haile cyclus zel te lezen wezen ien Oosternbrinks nije bundel dij dit noajoar verschient.
Eerst n soort ienlaaiden deur de dichter zulf:
De vief gedichten bennen met nkander verbonden deur t themoa “De wiede wereld”. De verbiendeng is wat lös, de gedichten loaten verscheidene menieren zien hoe we ons verholden tot de wiede wereld. Men ken vandoag de dag host overal noar toe. Mor men ken ok thuus wezen en allenneg dreumen of de wens hemmen vot te trekken. De wiede wereld het n staarke aantrekkengskracht en toegelieks ken t vremde ok n bedreigeng wezen ien tieden van oorlog en as vluchtelengen ien horden noar hier kommen. En toch, t onbekende blift trekken om nije oaventuren te beleven veurbij de veurspelboarheid. Mor t blift n breekboar evenwicht.
niet altied eneg. We harren zwienen mor
hoeden, ho mor. t Laand wer bewaarkt en
kultiveerd as t leven zulf, ok al rustte der
sums minder zegen as mis op e akker.
Mor schroalheid van moagere joaren bleef
ien e kleren hangen, gegoten as n pak
doar je noeit meer vanòf kwammen.
met de joaren ruumer, herinnerengen en
ervoarengen werden as n tweede vel dat
liggoam en gedachten vervlocht, lös van
de vette doagen die ons nog smoeken.
As d’olle heer zo wol, dan deden wij zeuns dat
of sums zo, as et ons uutkwam. Wij hielden nkander
vast ien n holdgreep van goeie bedoelengen.
Met Kaïn krabden we ien e grond
n verbörgen talint, zochten verkloarengen
doar gien woorden veur te vienden leken.
Ok al was aandermans leven makkeleker te duden
as eigen, dreumen hielden we veur ons.
genog van, dan trok er vot noar n ver laand
om weer te keren, al stond voaie niet
op e uutkiek. Doar was de tied niet noar.
De gedichtencyclus gaait over n gezin. Kinstoe t gezin bie de lezer introduceren?
Dat ken k wel doen. Toegelieks wil k perberen lezer niet te vertellen wat zij der ien lezen zellen. t Gedicht ‘Voader en zeuns’ en ‘Broers’ hemmen n meer direkte soamenhang. t Gijt over n boerengezin op t plattelaand. t Is hard waarken, der wordt niet over ales uutgebreid sproken. De dreumen en de drang om vot te goan bennen gien dingen die uut-en-te-noa benoemd worden. Ien die zin is der gien grode sproakzoamheid.
k Heb keuzes moakt en noadruk leit op de voader en de zeuns – dat geft noar mien meneng meer spanneng op e boog – en de vraauwen vot loaten.
Kinstoe oetleggen wat ien dien ogen de spanning is tussen voaders en zeuns? Het t mit verwachtens over en weer te moaken, de ‘holdgreep’ zo as doe dat neums ien t gedicht ‘Voader en zeuns’ of hestoe dij keuze moakt omdastoe zulf n zeun bis? Bekend terraain.
t Gezin dat ien t gedicht veurkomt, is veur mij n soamenstelleng uut meerdere gezinnen en meerdere generoatsies. De spanneng het veul te moaken met verwachtengen die je niet uutspreken. Hoe logisch summege dingen ien e wereld veur jezulf ok lieken, ze niet benoemen, ken betekenen dat ze veur n aander niet bestoan.
Toevalleg las k vandoag n spreuk ien n woordenboek van K. ter Laan: “Aanboden diensten worden niet eerd”. Verwacht gien bedankwoorden veur ongevroagd gegeven advies of hulp. Eigen goede bedoelengen (woar ien t gedicht noar verwezen wordt-JG) volgen, ienvullen, ongevroagd metdenken met of veur n aander, t is n riskante aanpak. Veural as die aander der ok weer niks over zeit. Mien moeke zee wel: ‘Jim moeten wat zeggen as je wat willen, want ik ken jim gedachten niet ruken.’
Ien t gedicht ‘Voaders en Zeuns’ zit n verwiezen noar de Biebel: Kaïn. Verwiezens zitten ook ien de volgende strofes: de verloren zeun en Exodus bieveurbeeld. Wat beoogs doe mit dizze verwiezens?
Kaïn is de man die laandbaauw het, de grond bewaarkt en hum richt op de grond. k Von t mooi die parallel te trekken. De grond is onverbiddelek. Oogsten bennen host niet te veurspellen. Je bennen òfhankelek van zoaken, doar je mor weineg grip op hemmen.
Der bennen verscheidene verbanden te leggen met aandre biebelverhoalen ien e eerste twee gedichten, dat von k goed passen. t Geft meugelkheden om beelden te verstaarken en vergeliekengen te moaken op n impliciete menier. Mocht n lezer sums een of aander niet opmaarken, dan geft et nog niks, en is dat niet hinderlek veur t totoalbeeld.
Ien e Biebel worden veul femiliereloatsies beschreven, dat intrigeert mij want je kennen parallellen trekken met minsen om je hìn en noar aandre situoatsies. t Gijt noatuurlek noeit huulmoal op, mor dat huft ja ok niet.
Met de drie gedichten ‘Verwachteng ien wenk en bewegeng’ heb ik de vluchteleng duden wild. Der wer wel meer sproken, ok ien media, over ‘exodus’ toen zoveul minsen uut Syrië vottrokken.
t Gedicht ‘Wenk’ begunt mit: ‘Wij sloegen op de vlucht veur wat gien noam hemmen mocht’. Wat bedoulstoe hier mit?
As minsen zeggen dat et gien noam hemmen mag, dan het et voak niks om hakken. Voak begunt geweld ok zo. Der is eerst wat reboellie, der komt heibel, der wordt wat vochten. Vervolgens verlopen demonstroatsies niet meer ordelek, der bivakkeren veul minsen op t plein doar ze normoal niet heuren. Ondertussen worden der gewonden òfvoerd. Der vallen dooien en zwoar woapentuug wordt ienzet.
Mor oorlog, dat is n groot woord veur zukswat. Der bennen wat soldoaten met n aander uniförm, mor dat moet je zien as hulpdiensten. Zo het Poetin op n gegeven moment zeit dat Russische soldoaten op vekaansie warren ien Oost-Oekraine. t Is veur t eerst da’k nou zulf verbaand leg met vekaansie. Rusland het noeit t woord oorlog ien de mond nommen. De NATO zel aargens wel ien statuten stoan hemmen, dat et bevriende landen helpen zel, as ze ien oorlog bennen. Mor wat as der zeit wordt dat der gien oorlog is, omdat men weigert dat woord te bruken? Woorden hemmen ontzettend veul ienvloed op hoe wij de warkelekheid ervoaren, veural as wij op òfstaand ons der n beeld van vörmen moeten. Zo moaken wij ons n veurstelleng van wat gien noam hemmen mag.
‘Veur de oorlog droegen de jonges t hoar kort’ oet t gedicht ‘Kort hollen’. Ik vermoed dat dat over de nije religeuze veurschriften gaait, is dat zo?
Dat vien ik n ienteressante uutleg. t Ontstoan van t gedicht is laangs aandre weg goan. n Poar joar terug was ik ien Normandië met zoveul oorlogsgroaven, t overbliefsel van al dat immense woapentuug an e kust. Het is iendrukwekkend te zien hoeveul jonge jonges doar zo veurtiedeg t leven loaten hemmen. Doar wor ik dan huul stil van. t Is mooi as n gedicht verscheidene beelden oproepen ken.
Zoveul huuswaark hemmen we laange tied niet had.
t Weer is mooi, ien een woord: prachteg!
Veur al die kathedroalen, kloosters, kastelen
en kunst hemmen we meer woorden neudeg.
Leste doagen moakt de koart aal minder omwegen.
De weken hier vliegen veurbij. Alles liekt
uut te kommen. Hoe aans as thuus woar
doagen iensleten gewoontes volgen aan leiband
van waark of tetoal zunder stuur.
Ien e gids zien we wat we niet bekeken hemmen
ok dit past ien e plannen.
krekt zo as toen we op Kreta waren
vier joar leden, of vijf
of misschien was et Malta
et joar doarveur.
De cyclus verhoalt over de ellende van de oorlogsvluchtelingen . Ien t leste gedicht ‘Vekaanzie’ liekt t of der n ironisch verband legd wordt mit de “vlucht” van de Westerling. Zien korde, comfortoabele vekaanzie. Zai ik dat goud?
Joa, hier gijt et om wij Westerlingen die ok op oaventuur goan. Ales veurtieds regeld en ordentelek pland. Wij holden van oaventuren zo laang as we zulf ales ien e haand hemmen en luxe binnen haandbereik.
Oaventuren woarien je zulf gien hoofdpersoon meer bennen, mor speulbal van t löt, doar zit gien toerist op te wachten. Aargens las ik es n ientrigerende spreuk over vekaansie: Zoveul tied as minsen besteden an t veurbereiden en organiseren van heur vekaansie van zeg vier week per joar, hoe zol heur leven der uut zien as ze met de aandre weken ien t joar krekt zo deden?
Hou onstaait n cyclus as dizze? Begunt t vot mit t themoa? Of mit ain gedicht en gruit t oet noar n themoa en tot n cyclus?
Bij mij is et voak as n orgoanisch gebeuren. Om strak te denken vanuut n teveuren bepoald themoa, dat geft mij veuls te weineg ruumte. Sums begunt et met n onderwaarp, mor da’s nog gien n themoa. Mor dan leidt een onderwaarp tot zoveul stof, dat et meer oplevert. De ene keer gijt et me ok makkeleker òf om alles mooi onder een noemer te kriegen as n aander keer. Sums ontdek k loater pas dat drie, vier gedichten die k achter nkander schreven heb, verscheiden roakvlakken hemmen.
Wat viens wat de vertoalens doun veur de gedichten? Ik vien bieveurbeeld dat n gedicht ien n Hoogduutse vertoalen vot meer aanzain krigt.
t Is veur mij biezunder om n vertoaleng te zien. k Ben slim wies met de mooie omzetteng van Carl-Heinz Dirks uut Emden. t Duuts formuleert zoaken aans, t wordt voak plechteger. Met omzetten verliezen je gewoonlek d’ene keer wat, aander keer winnen je weer wat. t Schaarpt mij as dichter hoe ik wat ien t Grunnegs schrief. Deur n omzetteng noar n aander toal valt der weer aander licht op e tekst. Da’s mooi om te zien.
Wat binnen de plannen wat schrieven betreft?
t Plan is om ien t noajoar de tweede bundel uut te geven. En 6 mei har ik n optreden met de slagwaarkgroep Procussion van dirigent en componist Roelf Postma. Hij het meziek veur mien gedichten schreven. En verder, joa, der bennen nog meer plannen en ideeën, mor k heb ok t gewone waark en t gezin, dat woar hoal k de tied weg, denk ik wel eens. Mor goed, dat is beder as omgekeerd.
Foto: Teodozja Oostenbrink-Wieloch